تحلیلی از فارن پالیسی؛ امریکا چگونه می‌تواند به پایگاه بگرام بازگردد؟
ایالات متحده در حال بررسی راه‌هایی برای بازگشت به پایگاه هوایی بگرام در افغانستان است.
مجله معتبر فارن پالیسی در مقاله‌ای به تحلیل مسیرهای احتمالی بازگشت امریکا به این پایگاه استراتژیک پرداخته و نوشته که این هدف می‌تواند از طریق مذاکره مستقیم با طالبان، همکاری با کشورهای ثالث مانند قطر، امارات متحده عربی، اوزبیکستان یا واگذاری مدیریت پایگاه به یک کنسرسیوم نظامی-غیرنظامی محقق شود.
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، اعلام کرد که دولتش در تلاش است تا کنترول پایگاه بگرام را از طالبان پس بگیرد. به نظر می‌رسد پایگاه بگرام، در چارچوب نگاه حکومت ترامپ به چین، جایگاه مهمی در رویکرد واشنگتن به افغانستان یافته است.
جاوید احمد، تحلیل‌گر فارن پالیسی، در این مقاله اصرار و تهدید ترامپ را نشانه بازنگری در جایگاه امریکا در منطقه‌ای دانست که نفوذ این کشور در آن کاهش یافته است.
چرا بگرام مهم است؟
به نوشته فارن پالیسی، نیاز به بازگشت به بگرام از الزامات امنیتی فوری ناشی می‌شود. پس از خروج امریکا در سال ۲۰۲۱، دامنه فعالیت داعش خراسان به سرعت گسترش یافته، پناهگاه‌های امن تروریستی در افغانستان احیا شده و توانایی امریکا برای جمع‌آوری اطلاعات درباره فعالیت گروه‌های تروریستی مانند القاعده در افغانستان، به شدت ضعیف شده است.
ارزیابی‌های حکومت امریکا نشان می‌دهند که اگر داعش شاخه خراسان مهار نشود، در ماه‌های آینده می‌تواند توانایی انجام عملیات در خارج از کشور را به دست آورد. شیوه کنونی «نظارت از آسمان» یا اتکا به پهپادهای تجسسسی در فضای افغانستان، جایگزین موثری برای حضور شبکه استخباراتی امریکا در مبارزه با تروریسم نیست.
همزمان، چین، روسیه و ایران برای پر کردن خلاء ناشی از خروج امریکا فعال شده اند.
موضع طالبان
گرچه طالبان درخواست امریکا برای استقرار نیروهای امریکایی در بگرام را رد کرده، اما نویسنده مقاله فارن پالیسی معتقد است که این تصمیم هنوز قطعی نیست. شکاف‌های داخلی طالبان، ناشی از نارضایتی فزاینده از تمرکز قدرت در دست هبت‌الله، وضعیت را در درون این گروه تغییر داده است.
به باور جاوید احمد، ناامیدی از وضعیت اقتصاد تحت تحریم افغانستان و تهدید فزاینده داعش، در طالبان تمایل برای تعامل با امریکا را بیشتر کرده است. با توجه به وسواس طالبان برای بقای رژیم شان و سبک کردن فشارهای داخلی، ایده بازگشت امریکا به بگرام آن‌قدرها هم دور از ذهن نیست.
براساس مقاله، دونالد ترامپ می‌تواند با ترکیبی از مشوق‌ها، دیپلوماسی پشت‌پرده و فشار کشورهای دوست امریکا در منطقه، از این شکاف‌ها بهره گیرد. بگرام از نظر نمادین و عملی، یکی از معدود دارایی‌های تحت کنترول طالبان است که می‌تواند نفوذ امریکا را در جنوب و مرکز آسیا احیا کند.
مسیرهای احتمالی بازگشت به بگرام
حکومت امریکا با چندین گزینه روبروست که هر یک مزایا و چالش‌های خود را دارد.
جاوید احمد نوشت که مستقیم‌ترین مسیر، مذاکره با طالبان بر اساس چارچوب توافقنامه دوحه است. در ازای دسترسی جزئی یا کامل به بگرام، واشنگتن می‌تواند بسته‌ای شامل کمک اقتصادی، همکاری در مبارزه با داعش، عادی‌سازی تدریجی روابط دیپلوماتیک و کاهش تحریم‌ها ارائه دهد. طالبان احتمالاً مشروعیت بین‌المللی، از جمله کرسی افغانستان در سازمان ملل، و رفع محدودیت‌های مالی و سفر را مطالبه خواهد کرد.
براساس مقاله، گرچه ملا هبت‌الله ممکن است هرگونه توافق را رد کند، جناح‌های دیگر طالبان ممکن است آن را با توجه به فقر گسترده و تهدیدات داعش در داخل، سودآور ببینند.
استفاده از کشور ثالث
براساس این مقاله، گزینه‌ای با پذیرش سیاسی بیشتر، واگذاری مدیریت بگرام به یک کشور ثالث و میانجی مانند قطر، امارات متحده، ترکیه یا اوزبیکستان است. این کشورها روابط نزدیکی با طالبان دارند و شرکای امنیتی امریکا نیز هستند.
بگرام می‌تواند به‌عنوان مرکز مشترک فعالیت ضدتروریستی و آموزشی بازسازی شود که توسط شریک خارجی نظارت می‌شود، اما عملاً دست امریکا را برای جمع‌آوری اطلاعات و عملیات علیه گروه‌های تروریستی باز بگذارد.
برای مثال، قطر گفت‌وگوهای پشت‌پرده با طالبان را تسهیل می‌کند و حافظ منافع امریکا در افغانستان است، امارات چهار فرودگاه اصلی افغانستان، از جمله کابل را مدیریت می‌کند و اوزبیکستان نیز که با تهدید شبه نظامیان اوزبیکستانی در افغانستان مواجه است، خواستار همکاری نزدیک‌تر با امریکا است.
کنسرسیوم نظامی-غیرنظامی
به نوشته فارن پالیسی، بگرام می‌تواند به‌عنوان یک مرکز لجستیکی و هوانوردی غیرنظامی با ابعاد امنیتی و اطلاعاتی تحت مدیریت پرسونل امریکایی بازسازی شود. این مدل، مشابه توافقاتی در سومالیا و عراق، غیرمتعارف اما موثر است.
در صورت به نتیجه نرسیدن تلاش‌های امریکا از کانال‌های رسمی، این کشور می‌تواند از شبکه‌های اطلاعاتی یا پیمانکاران خصوصی در مبارزه با تهدیدهای تروریستی در افغانستان استفاده کند. این رویکرد، گرچه پرریسک است، اما با سابقه امریکا در مناطق جنگی سازگار است. خطر به گروگان‌گرفته شدن شهروندان امریکایی در افغانستان چالش اصلی این گزینه است.
نویسنده در پایان نوشت که بازگشت امریکا به بگرام کار آسانی نخواهد بود، اما اگر دولت ترامپ رویکردی عمل‌گرایانه و خلاقانه در پیش گیرد، می‌تواند جای پای معناداری در افغانستان به‌دست آورد، بدون اینکه درگیر تعهدات پرهزینه شود.